Ο ΑΟ Ξάνθη ιδρύθηκε το 1967, τέσσερα χρόνια μετά την “γέννηση” του ΑΟ Τρίκαλα, έπειτα από τη συγχώνευση δύο τοπικών σωματείων της Ξάνθης, της Ασπίδας (έτος ίδρυσης 1922) και του Ορφέα (1903) και προέκυψε ο Αθλητικός Όμιλος Ξάνθης (ΑΟΞ).
Η επιλογή των δύο πρώτων λέξεων δεν υπήρξε τυχαία, αλλά προς διατήρηση στη νέα επωνυμία των αρχικών γραμμάτων των συλλόγων από τους οποίους προήλθε ο ΑΟΞ.[2]
Ξεκίνησε από το πρωτάθλημα της Β’ Εθνικής και την πρώτη χρονιά τερμάτισε στη 15η θέση. Λόγω ανακατάταξης των κατηγοριών παρέμεινε στην κατηγορία (αντί να υποβιβαστεί) στην οποία και διατηρήθηκε για 18 συναπτά έτη.
Το 1984 ήρθε ο υποβιβασμός στην Γ’ Εθνική, όμως αμέσως μετά την περίοδο 1984-85 επανήλθε στη δεύτερη τη τάξει κατηγορία και τέσσερα χρόνια αργότερα (ως πρωταθλήτρια) προβιβάστηκε στην Α’ Εθνική, στην οποία αγωνιζόταν μέχρι πέρυσι όταν και υποβιβάστηκε, αδίκως κατά πως φαίνεται για την υπόθεση πολυιδιοκτήσιας με τον ΠΑΟΚ (σ.σ ο Δικέφαλος του Βορρά, αθωώθηκε).
Υπήρξε η πρώτη ομάδα στην ιστορία των ομαδικών αθλημάτων στην Ελλάδα που απέκτησε χορηγό στο όνομα (από το 1991 την εταιρία Βιαμάρ). Από τη συμφωνία αυτή και μέχρι τον Ιούνιο του 2016 η ομάδα μετονομάστηκε σε ΠΑΕ Skoda Ξάνθη Α.Ο.
Το 2004, μετά από διαφωνίες με τον Ερασιτέχνη, η ομάδα εγκατέλειψε το γήπεδο ΑΟΞ για το Ξάνθη Αρένα. Την 1η Ιουνίου 2016 η ακριτική ομάδα άλλαξε την ονομασία της αφαιρώντας από αυτή τη λέξη “Skoda” και μερικές ημέρες αργότερα το ίδιο συνέβη και με το σήμα της.
Έχουν αγωνιστεί στον ΑΟΞ
Παρασκευάς Άντζας, Στέλιος Βενετίδης, Ζήσης Βρύζας, Άκης Ζήκος, Ντιέγο Κιντάνα, Νίκος Κωστένογλου, Χρήστος Μαλαδένης, Τριαντάφυλλος Μαχαιρίδης, Μαρίνος Ουζουνίδης, Χρήστος Πατσατζόγλου, Τόμας Ραντζίνσκι, Λουσιάνο ντε Σόουζα, Κέλβιν Σέμπουε, Βασίλης Τοροσίδης, Νίκος Καραγεωργίου, Νίκος Κεχαγιάς, Σταύρος Λαμπριάκος, Ισμαΐλ Μπα, Μαρσέλο Βεριντιάνο, Γιουράι Μπούτσεκ, Άγγελος Βιλανάκης κ.α
Οι αγώνες στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις
Η Ξάνθη εξασφάλισε την πρώτη της έξοδο στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις και συγκεκριμένα για το κύπελλο UEFA, την περίοδο 2002-03 με προπονητή τον Νίκο Καραγεωργίου, για να ακολουθήσουν δύο ακόμη συμμετοχές (2005-06 και 2006-07) με τον Γιάννη Μαντζουράκη.
Πρώτη φορά προκρίθηκε σε επόμενη φάση ευρωπαϊκής διοργάνωσης την περίοδο 2013-14, όταν για τον β΄ προκριματικό γύρο του Γιουρόπα Λιγκ απέκλεισε τη Λίνφιλντ, παρά το γεγονός ότι στον πρώτο αγώνα είχε ηττηθεί 1-0 εντός έδρας, καθώς στον επαναληπτικό επικράτησε με 2-1 στην παράταση και προκρίθηκε. Η νίκη αυτή υπήρξε η μοναδική μέχρι σήμερα του συλλόγου σε επίσημο διεθνή αγώνα. Στην επόμενη φάση αποκλείστηκε από τη βελγική Σταντάρ Λιέγης με δύο ήττες 2-1.
Η πόλη της Ξάνθης
Η Ξάνθη είναι πόλη της Θράκης στη Βόρεια Ελλάδα. Αποτελεί την πρωτεύουσα της ομώνυμης Περιφερειακής Ενότητας και την έδρα του ομώνυμου Δήμου. Υπάγεται διοικητικά στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 56.122 μόνιμους κατοίκους, σύμφωνα με την Απογραφή του 2011. Βρίσκεται κτισμένη στις παρυφές του Αχλαδόβουνου και τη διαρρέει ο ποταμός Κόσυνθος. Είναι επίσης γνωστή και ως «Η πόλη με τα χίλια χρώματα» και «Κυρά κι αρχόντισσα της Θράκης». Ο πολιούχος της Ξάνθης είναι ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και η ημέρα της Αποτομής της Τίμιας Κεφαλής του στις 29 Αυγούστου, είναι αργία για την πόλη.
Στα αξιοθέατα της πόλης είναι η περιοχή των καπναποθηκών – ένα σημαντικό σε έκταση και αξία τμήμα της πόλης – είναι συνδεδεμένη άμεσα με την οικονομική άνθηση της Ξάνθης. Σώζεται σε ικανοποιητικό βαθμό ως πολεοδομικός ιστός και ως κτηριακό απόθεμα και αποτελεί ένα από τα καλύτερα υφιστάμενα σύνολα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα. Τα κτήρια είναι δημιουργήματα του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα και αποτελούν έξοχα δείγματα αρχιτεκτονικής, ορισμένα από αυτά μοναδικά και για τον ευρωπαϊκό χώρο.
*Ο Πύργος του Ρολογιού ήταν χτισμένος σε επαφή με το ανύπαρκτο σήμερα κεντρικό τέμενος του οικισμού (Γιερί Παζάρ Τζαμισί), τονίζοντας την είσοδό του. Κτίσθηκε ως αφιέρωμα στην πόλη από τον εντόπιο πλούσιο αριστοκράτη Χατζή Εμίν Αγά, το 1870, με παραδοσιακή μορφή. Το 1934 ανακαινίσθηκε σε ύφος art deco. Το ύψος του φτάνει τα 20,5 μέτρα.
*Η Ξάνθη διοργανώνει το μεγαλύτερο καρναβάλι της Βόρειας Ελλάδος, το οποίο είναι παράλληλα και ένα από τα μεγαλύτερα σε όλη την Ελλάδα. Συνδυάζει πολιτιστικές και λαογραφικές εκδηλώσεις παράλληλα με τις καρναβαλικές, σμίγοντας έτσι το παραδοσιακό με το σύγχρονο, κάτι που το κάνει μοναδικό. Επισκέπτες από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό έρχονται κάθε χρόνο είτε για να συμμετάσχουν στην παρέλαση είτε για να το παρακολουθήσουν από κοντά. Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει ευρύτερα γνωστό και στα Βαλκάνια με μεγαλύτερη επισκεψιμότητα από τη Βουλγαρία και την Τουρκία.
Επιμέλεια: Κώστας Τσέκλημας